Podejścia psychoterapeutyczne w poradnictwie dla dzieci

Problemy emocjonalne i behawioralne najmłodszych rzadko przecież występują w oderwaniu od relacji rodzinnych. Oznacza to, że praca nad problemami dziecka oznacza także współpracę z rodzicami. Wymaga to delikatności zarówno wobec małego pacjenta, jak i subtelności w sugerowaniu zmian dla jego opiekunów.

Pierwszym wyzwaniem dla psychoterapeuty pracującego z maluchem jest stworzenie mu bezpiecznych warunków w gabinecie. Nowa sytuacja może wywołać u niego lęk i spowodować, że wycofa się w milczeniu i popadnie w odrętwienie, co utrudni, a może nawet uniemożliwi kontakt z terapeutą.

Podejścia psychoterapeutyczne stosowane w pracy z dziećmi

W zwalczaniu tych trudności pomocne są narzędzia wypracowane w ramach poszczególnych nurtów terapeutycznych. W pracy z dziećmi stosuje się między innymi:

• terapię poprzez zabawę / terapię w piaskownicy,

• terapię Gestalt,

• terapię poznawczo-behawioralną,

• terapię rodzinną.

Badania wskazują, że nie ma jednego właściwego czy też najlepszego podejścia do pracy z najmłodszymi. Kluczowe są więc kompetencje psychoterapeuty, jego elastyczność w łączeniu różnych podejść, doświadczenie i empatyczne zrozumienie potrzeb małego pacjenta. Potrzeby te należy umiejętnie przełożyć na cele terapii, wśród których można wyliczyć:

• nauczenie dziecka panowania nad swoimi problemami i kontrolowania zachowań,

• umocnienie w dziecku poczucia siły i sprawczości,

• rozwinięcie umiejętności podejmowania decyzji,

• wykształcenie w dziecku obrazu jego własnej osobowości oraz zdolności do zrozumienia siebie i swoich potrzeb,

• podniesienie jego samooceny,

• podwyższenie umiejętności komunikacyjnych dziecka, w szczególności w zakresie informowania o swoich potrzebach.

Terapia poprzez zabawę

Połączenie zabawy z psychoterapią budzi zwykle szczególne zainteresowanie opiekunów, których podopieczni nie posiadają wystarczających kompetencji komunikacyjnych, by umożliwić terapię poprzez rozmowę. Ten typ terapii opiera się w dużej mierze na obserwowaniu dziecka, które bawi się z wykorzystaniem specjalnie dobranych rekwizytów (zabawek). Często wykorzystywane są także inne narzędzia, jak np. psychorysunek, a późniejszych etapach także odgrywanie scenek charakterystycznych dla podejścia Gestalt. Interpretacja zachowań dziecka przez terapeutę obejmuje między innymi:

• ocenę zdolności motorycznych malucha,

• ocenę nastroju, procesów myślowych oraz form komunikacji z otoczeniem,

• rozpoznanie stosowanych przez dziecko mechanizmów obronnych.

Terapia poprzez zabawę wymaga czasu, by dziecko miało szansę zaprezentować przed terapeutą cały wachlarz stosowanych przez siebie zachowań oraz to, w jaki sposób zmieniają się one w czasie. Psychoterapia najmłodszych wymaga także zaangażowania ze strony opiekunów, których aktywne wsparcie jest kluczowe dla procesów terapeutycznych. Rodzice najczęściej stają na wysokości zadania i wspierają psychoterapeutę w procesie terapii. Są także w stanie wprowadzić wiele zmian w swoich relacjach rodzinnych, by zapewnić swoim pociechom możliwie najlepsze warunki rozwoju.